11. yargı paketi ve tartışmalar
TBMM’de geçen 11.Yargı Paketi, Türkiye’de uzun süredir devam eden yargı reformu sürecinin son halkalarından biri olarak, ceza hukuku, ceza muhakemesi, infaz rejimi ve yargısal süreçlerin işleyişine ilişkin önemli değişiklikler içermektedir. Paket, özellikle infaz düzenlemeleri, yeni suç tipleri ve yargılamanın hızlandırılması başlıkları altında yoğunlaşmakta; bu yönleriyle hem hukuki hem de toplumsal düzeyde ciddi tartışmalara yol açmaktadır. Yasa koyucu, bir yandan ceza adalet sisteminin etkinliğini artırmayı hedeflerken, diğer yandan kamu düzeni ve toplumsal güvenliği önceleyen bir yaklaşım benimsemiştir.
11. Yargı Paketi’nin en dikkat çeken ve kamuoyunda en çok tartışılan yönü, infaz rejimine ilişkin düzenlemeler olmuştur. Paket kapsamında, özellikle 2020 yılında COVID-19 salgını nedeniyle uygulamaya konulan infaz kolaylıklarının kapsamı genişletilmiş ve kalıcı hale getirilmiştir. Bu düzenlemelerle birlikte, belirli şartları taşıyan hükümlülerin açık cezaevine daha erken ayrılması, denetimli serbestlikten daha uzun süre yararlanması veya fiilen cezaevinde geçirdikleri sürenin azaltılması mümkün hale gelmiştir. Yasa koyucu bu değişiklikleri, cezaevlerindeki yoğunluğu azaltmak ve infaz sistemini daha yönetilebilir kılmak amacıyla gerekçelendirmiştir.
Ancak bu noktada “af” tartışması öne çıkmaktadır. Her ne kadar resmi makamlar tarafından bu düzenlemenin bir genel af olmadığı vurgulansa da, infaz sürelerinin önemli ölçüde kısalması kamuoyunda fiili bir af algısı yaratmıştır. Özellikle suç mağdurları açısından, cezaların caydırıcılığı ve adalet duygusu bağlamında ciddi soru işaretleri doğmuştur. Öte yandan, terör suçları, örgütlü suçlar, kadınlara ve çocuklara yönelik ağır suçlar ile cinsel suçların bu düzenlemelerin kapsamı dışında bırakılması, toplumun hassasiyetlerini gözeten bir sınırlandırma olarak değerlendirilebilir. Buna rağmen, infaz rejimindeki bu esnekliğin uzun vadede suçla mücadele politikalarını nasıl etkileyeceği belirsizliğini korumaktadır.
Paketin ikinci önemli boyutu, ceza hukuku alanında yeni suç tanımları ve cezalardaki artışlardır. Özellikle toplumsal olaylar sırasında ulaşım araçlarının engellenmesi, yolların kapatılması veya kamu düzenini ciddi biçimde aksatan fiiller için yüksek hapis cezaları öngörülmesi, devletin kamu düzenini koruma refleksini açıkça ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, havaya ateş açma gibi toplumsal güvenliği tehdit eden eylemlere karşı daha ağır yaptırımlar getirilmesi, önleyici ceza politikası anlayışının bir yansımasıdır.
Ancak bu düzenlemeler, hukuki belirlilik ve ölçülülük ilkeleri açısından eleştiriye açıktır. Suç tanımlarının geniş tutulması, uygulamada keyfi yorumlara yol açma riski taşımaktadır. Özellikle toplantı ve gösteri yürüyüşleri gibi anayasal haklarla kesişen alanlarda, bu tür düzenlemelerin ifade özgürlüğü ve toplanma hakkı üzerinde baskı oluşturabileceği yönünde endişeler bulunmaktadır. Dolayısıyla, kamu düzenini sağlama amacı ile temel hak ve özgürlükler arasında kurulması gereken denge, 11. Yargı Paketi’nin en kırılgan noktalarından biri olarak öne çıkmaktadır.
11. Yargı Paketi ayrıca ceza muhakemesi ve yargısal süreçlerin hızlandırılmasına yönelik düzenlemeler de içermektedir. İcra ve iflas hukuku alanında yapılan değişikliklerle, usule ilişkin eksiklikler nedeniyle davaların sürüncemede kalmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, özellikle ekonomik uyuşmazlıklarda yargının daha hızlı ve öngörülebilir işlemesi amaçlanmaktadır. Bu yönüyle paket, hukuk güvenliğini ve ekonomik istikrarı destekleyen teknik düzenlemeler barındırmaktadır.
Bununla birlikte, dijital içerikler ve kişisel hakların korunmasına ilişkin hızlı müdahale mekanizmaları, paketin en tartışmalı unsurlarından biri olmuştur. Kişilik haklarının ihlali iddiasıyla kısa süre içinde erişim engeli veya içerik kaldırma kararı verilebilmesi, bireylerin özel hayatını koruma açısından olumlu bir gelişme olarak görülebilir. Ancak bu mekanizmaların ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü üzerinde dolaylı bir baskı oluşturma ihtimali, ciddi bir risk olarak değerlendirilmektedir. Özellikle yargısal denetimin sınırlı olduğu veya hız gerekçesiyle yüzeysel kaldığı durumlarda, bu tür kararların kötüye kullanılma ihtimali göz ardı edilmemelidir.
Paketin genel felsefesi incelendiğinde, devletin güvenlik ve düzen odaklı bir hukuk politikası izlediği görülmektedir. Ceza ve infaz hukukundaki sertlik ile bazı alanlarda sağlanan infaz kolaylıklarının bir arada bulunması, ilk bakışta çelişkili gibi görünse de, bu durum yargı sisteminin yükünü azaltma ve kamu düzenini güçlendirme hedeflerinin birlikte yürütülmek istendiğini göstermektedir. Ancak bu yaklaşımın, hukukun üstünlüğü, adalet duygusu ve temel haklar bakımından nasıl sonuçlar doğuracağı, büyük ölçüde uygulamaya ve yargı içtihatlarına bağlı olacaktır.
Sonuç olarak, 11. Yargı Paketi, Türkiye’de yargı sisteminin yapısal sorunlarına çözüm üretme iddiasıyla hazırlanmış kapsamlı bir reform paketidir. İnfaz rejimindeki değişiklikler, yeni suç tipleri ve ağırlaştırılmış cezalar ile yargılamanın hızlandırılmasına yönelik düzenlemeler, paketin omurgasını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, paket; af tartışmaları, temel hak ve özgürlükler üzerindeki olası etkileri ve hukuki güvenlik açısından barındırdığı riskler nedeniyle eleştiriye açıktır. Bu nedenle 11. Yargı Paketi’nin gerçek etkisi, yalnızca yasal metinle değil, uygulamada ortaya çıkacak sonuçlar ve yargı kararlarıyla netlik kazanacaktır.
