Orta Asya Manifestosu

Orta Asya, tarihinin en önemli dönüşümlerinden birine tanıklık ediyor. Geçmişin sınır anlaşmazlıkları, karşılıklı güvensizlikler ve kopukluklar yerini dayanışma, işbirliği ve ortak kalkınma vizyonuna bırakıyor. Bu dönüşüm, kendiliğinden gelişen bir süreç değil; bölge ülkelerinin liderlerinin ortak iradesi ve uzak görüşlülüğünün eseri.

Sınırlar artık köprü oldu

Yakın zamana kadar imkansız gibi görünen pek çok mesele, diyalog ve karşılıklı anlayış sayesinde çözüme kavuşuyor. Özellikle sınır meselelerinde kaydedilen ilerleme, bölgesel işbirliğinin önündeki en büyük engellerden birini ortadan kaldırdı. Üç ülkenin sınırlarının kesiştiği noktada varılan tarihi anlaşma, Orta Asya’da artık çatışmanın değil, işbirliğinin hüküm sürdüğünün en somut göstergesi. Eskiden ayrıştırıcı bir unsur olan sınırlar, bugün dostluk köprülerine dönüşmüş durumda.

Entegrasyon derinleşiyor

Rakamlar, bölgedeki ekonomik işbirliğinin boyutlarını gözler önüne seriyor. Son sekiz yılda bölge ülkelerinin toplam GSYİH’si iki buçuk kat artarak 520 milyar dolara ulaştı. Karşılıklı ticaret hacmi iki kat, yatırımlar ise 5,6 kat büyüdü. Bu performans, Orta Asya’nın sadece siyasi değil, ekonomik olarak da bir bütünleşme sürecine girdiğini kanıtlıyor. Enerji, ulaştırma, tarım ve dijital ekonomi alanlarındaki ortak projeler, bu ivmenin daha da artacağının işareti.

“Orta Asya artı” ile küresel rol

Bölge ülkeleri, kendi aralarındaki işbirliğini derinleştirirken, dış dünyayla ilişkilerini de “Orta Asya Artı” formatları üzerinden yürütüyor. Avrupa Birliği, Çin, Rusya ve ABD gibi küresel aktörlerle geliştirilen bu diyalog mekanizmaları, Orta Asya’nın uluslararası arenada tek bir ses olarak hareket etme kapasitesini gösteriyor. Bu durum, bölgenin küresel politikalarda edilgen bir unsur olmaktan çıkıp, söz sahibi bir aktöre dönüştüğünün göstergesi.

Geleceğin temelleri atılıyor

Bölgenin genç ve dinamik nüfusu, Orta Asya’nın en büyük zenginliği. 2050 yılında 100 milyonu aşması beklenen nüfus ve 29 olan ortalama yaş, bölgeye benzersiz bir demografik fırsat penceresi açıyor. Bu potansiyeli doğru değerlendirmek için eğitim, bilim, kültür ve insani işbirliği alanlarındaki ortak projeler büyük önem taşıyor.

Mirziyoyev’in makalesi: Yol haritası

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev’in, Taşkent’te düzenlenecek Orta Asya Devlet Başkanları Yedinci İstişare Toplantısı öncesinde yayımlanan “Orta Asya Yeni Bir Çağın Eşiğinde” başlıklı makalesi, işte bu tarihi dönüşümün yol haritasını çiziyor. Makale, bölgesel işbirliğinin beş temel önceliğini; bölgesel işbirliğinin derinleştirilmesi, ortak güvenlik kapasitesinin oluşturulması, ekonomik entegrasyonun güçlendirilmesi, beşeri işbirliğinin geliştirilmesi ve dış politikada koordineli yaklaşım olarak sıralıyor.

Mirziyoyev’in vurguladığı gibi, “Güçlü, istikrarlı ve müreffeh bir bölge - Yeni Orta Asya’nın sağlam temelini inşa ediyoruz.” Bu sözler, sadece Özbekistan’ın değil, tüm Orta Asya ülkelerinin ortak hedefini özetliyor. Bölge, tarihinin en umut verici dönemlerinden birini yaşıyor ve bu fırsat, ancak birlikte hareket ederek değerlendirilebilir.

TARİHİ ADIM: SINIR SORUNLARI ÇÖZÜLÜYOR

Üç ülkenin sınırlarının kesiştiği noktada ilk kez anlaşma sağlandı

Onlarca yıllık sınır anlaşmazlıkları sona erdi

Sınırlar artık ayrılık değil, dostluk köprüsü oldu

Enerji ve su işbirliği: Ortak gelecek

Kambarata HES-1 projesiyle enerji işbirliğinde yeni sayfa

Zarafşan nehri üzerinde ortak HES projeleri

Su kaynaklarının adil paylaşımı için tarihi anlaşmalar

Yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik

Bölgenin yüzde 90'ı yeşil alan olarak planlanıyor

20.000 zeytin ağacıyla ekolojik denge güçlendiriliyor

"Yeşil ekonomi" ve düşük karbonlu teknolojilere geçiş

Güven ve işbirliği mekanizmaları

Devlet Başkanları Danışma Toplantıları düzenli hale geldi

Ulusal Koordinatörler Konseyi kuruldu

Parlamentolar arası diyalog ve güvenlik konseyleri işbirliği

Ekonomik entegrasyon: Rakamlarla başarı

Bölge GSYİH'si 8 yılda 2.5 kat arttı (520 milyar $)

Karşılıklı ticaret 2 kat, yatırımlar 5.6 kat büyüdü

Ortak işletme sayısı 1.800'ü aştı

Kültürel ve beşeri bağlar

Orta Asya Lider Kadınlar Diyaloğu ve Gençlik Platformu kuruldu

Ortak kültür yılları, sergiler, konserler düzenleniyor

Bölgesel turizm %80 arttı

Küresel konumlanma: "Orta Asya Artı"

AB, Çin, Rusya ve ABD ile diyalog formatları

Bölge artık bağımsız ve sorumlu uluslararası aktör

Dış ilişkilerde uyumlu ve koordineli yaklaşım

Gelecek vizyonu: Orta Asya 2040

Nüfus 2050'de 100 milyonu aşacak

Ortalama yaş 29 - genç ve dinamik nüfus

Barış, istikrar ve refah bölgesi olma hedefi