Tarihin unutulan anıları

Buhara’dan gelen üç kılıç ve Kur’an-I Kerim, Kurtuluş Savaşı’ndaki destanı taçlandırdı...

Tarih sayfalarında saklı kalan gerçek tarihi olay... Türk milletinin destansı dayanışmasının en çarpıcı örneği. Buhara'dan yola çıkan üç kılıç, Anadolu'nun kaderini değiştirecek bir mücadelenin simgesi oldu. İşte o kılıçların peşinde kaybolan hazinelerin ve Türkistan'dan gönül bağının unutulmaz öyküsü.

Buhara Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti kurulmadan önce Türkistan’da kurulan bir Türk devleti olarak Anadolu’ya hem maddi hem manevi destek gönderdi. Bu destekler arasında, Emir Timur’un hatırasını taşıyan üç değerli kılıç ve el yazması Kur’an-ı Kerim bulunuyordu. Bu eşsiz hediyeler, Kurtuluş Savaşı sırasında Mustafa Kemal ve Türk ordusuna manevi güç sağladı.

Buhara’dan gelen

elçiler ve üç kılıç

Prof. Dr. Timur Kocaoğlu, Buhara Cumhuriyeti’nin oğlu ve Osman Kocaoğlu’nun evladı olarak, olayı aktardı. Ankara hükümeti, Buhara’yı resmen tanıyor ve Buhara’dan elçiler geliyordu. Buhara elçileri Mustafa Kemal’e Kur’an-ı Kerim ile birlikte üç değerli kılıç takdim etti. Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi zabıtlarında kılıçların teslimini kaydetmişti. Kılıçlardan biri Türk Ordusu Başkomutanı Mustafa Kemal Paşa’ya, ikincisi İsmet İnönü’ye, üçüncüsü ise İzmir’e girecek ilk subaya verilmek üzere hazırlanmıştı. Bu kılıçlar, 14. yüzyıldan Emir Timur’a ait ve Yakut taşlarıyla süslenmişti.

Kılıçların yolculuğu

ve tarihî önemi

Kılıçlar, Anadolu’daki mücadelede sembolik bir rol üstlendi. Mustafa Kemal’e verilen kılıç, daha sonra bir Türk komutanına aktarılırken; İzmir’e giren yüzbaşı Şerafettin’e verilen kılıç ise vefatının ardından İzmir valisine intikal etti. Bugün yalnızca İsmet İnönü’nün kılıcı Ankara’daki müzede sergileniyor ve altındaki yazı Buhara Cumhuriyeti’nden gönderildiğini belirtiyor. Kur’an-ı Kerim ise Türkiye Büyük Millet Meclisi el yazmaları bölümünde korunuyor.

Buhara'dan Andolu'daki Kurtuluş Savaşı'nı desteklemek için Üç Kılıç ve bir Kuran-ı Kerim göndreiliyor sizden bunun sebebini ve tarih açıdan olayı dinleyebilir miyiz?

Timur Kocaoğlu, “Kurtuluş Savaşı devam ediyor ama Ankara hükümeti var. Ve Ankara hükümeti resmen Buhara'yı tanıyor ve Buhara'dan elçiler geliyor. Şimdi Buhara'dan gelen elçi üç tane kılıç getiriyor ve Mustafa Kemal’e bir de Kur'an-ı Kerim getiriyorlar. TBMM zabıtlarında Buhara Devleti'nin murahası, elçisi bize üç tane kılıç verdi. Biri, Türk Ordusu Başkumandanı olarak Mustafa Kemal Paşa'ya. İkincisi, İnönü zaferlerinin ve Batı demek kuvvetlerinin Anadolu'daki batı kuvvetlerinin başkanı olan İsmet İnünü'ye. Üçüncüsü de İzmir o sırada daha düşman işgali altında. İzmir'e girecek ilk Türk subayına verilmek üzere de bir kılıç. Yalnız bu kılıçlar öyle bilinen kılıçlardan değil. Bunlar Emir Timur'un o 14. yüzyılda kalan ve üzerleri kınlarının üzeri Yakut taşlarıyla süslü bir resim.”

Kılıçların Ankara ve İzmir’deki yolculuğunu anlatır mısınız?

Timur Kocaoğlu, “Mustafa Kemal'e verilen kılıç daha sonra Mustafa Kemal tarafından bir Türk ordusu, komutanına veriliyor. İsmet İnönü'ye verilen var. Bir de yüzbaşı Şerafettin girmiş oluyor. İzmir'e ilk giren ona takılıyor. Fakat Şerafettin Bey'in hanımı epey sıkıntılar çektiği için Şerafettin Bey'in ölümünden sonra eşi bunu valiye veriyor. İzmir valisine ki bu kılıcı devlet alsa müzeye koysalar. Çünkü çok değerli kılıç. bize de biraz maddi yardım verilse diye. Fakat vali nedense ne o hanıma bir yardım yapılıyor ne de o kılıç ortada. Atatürk'e verilen ise Atatürk tarafından büyük bir Türk komutanına verilmiş. Tek bir kılıç kalıyor. O da İsmetin İnönü'nün Ankara'da pembe köşkteki evi müze yapılmış orası ve o müzede teşir ediliyor. Ve altında da yazı var. Buhara Cumhuriyeti'nden gönderilen kılıç diye. Ve Kur'an-ı Kerim de bugün Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin el yazmalar bölümünde. O çünkü el yazmalı bir Kur'an-ı Kerim. O da orada saklanıyor.”

Timur’un hatırasının İzmir ile bağı nedir? Neden Timur'un Kılıç'ı gönderiliyor? Timur'un Ankara Savaşı'ndan önce kullandığı kılıcın verilmesini anlamı ne olabilir sizce?

Timur Kocaoğlu, “Evet. Bunun İzmir'le alakası var. Biliyorsunuz Timur Anadolu'ya geldiği zaman henüz İzmir, Denizli oralar alınmamıştı ve Venediklerin elindeydi. Timur orayı alıyor, İzmir'i alıyor ve bu yüzden Timur'un hatırası olarak onlar da diyor ki İzmir'e ilk girecek Kumandana verilsin. Timur'un aldığı İzmir'e daha sonra Yunanlılar almış. Birinci İzmir'i alan Emir Timur'du. Onu Aydınoğullarına veriyor Timur. Anadolu'dan ayrılırken. Bunun da öyle bir anısı var demek. İzmir'i alan çünkü Osmanlılar alamamıştı. Venediklerinden Emir Timur almış oluyor. İzmir'i Emir Timur'un aldığı bu Türkistan'da da demek kuşaktan kuşağa anlatılan bir öykü birer nasihat ki Emir Timur Anadolu'yu öyle bazı tarihçilerin dediği gibi yakıp yıkmamış. Onun yerine düşmandan İzmir'i alan kişi. Fakat daha sonra tabii İstiklal Kurtuluş Savaşı'ndan önce Türkiye'yi bölünce oraya Yunanlılar bütün o Ege'yi almış oluyorlar ve bu yüzden onlar da gönderirken Buhara Cumhuriyeti bunu onu yad ederek işte Emir Timur'un aldığı bir yeri şimdi Türk ordusu Kurtuluş Savaşı'nda geri alacak. Bu yüzden oraya ilk giren Türk kumandanına da bu kılıç verilsin diye o değerli Emir Timur'dan kalan kılıcı o subaya verilmek üzere veriliyor. Ve hakikaten de birkaç kişi iddia ediyor oraya ilk ben girdim diye. Sonra Halide Edip başkanlığında bir heyet kuruluyor heyet. Ve onlar inceliyorlar. Ve en sonunda bunun yüzbaşı Şerafettin olduğu çünkü o şeyde tam karakolun oradan geldiği sırada hükümet binasına hem bir kurşun alıyor yaralanıyor ama balkona çıkarak Türk bayrağına asıyor. Böylece ilk demek İzmir'e giren yüzbaşı Şerafettin. Buna layık görülerek Atatürk iki hafta sonra geliyor İzmir'e ve törenle onun beline o Buhara'dan gönderilen kılıç takılıyor. O resimlerde gösteriliyor.”

O kılıç o kılıç mı?

Timur Kocaoğlu, “Evet. Evet. Resimlerde var. Mustafa Kemal yanında duruyor. İsmet İnönü ile onların bellerindeki kılıç o. Yani o o istenilen de Buhara Cumhuriyeti'nin istediği de gerçekleşmiş oluyor. Gerçekleşmiş oluyor.”