Perde arkasındaki büyük hesaplaşma
Haritalarda ince bir çizgi… Ama o çizgi, jeopolitik anlamda kıtaları birbirine bağlayan bir damar. Zengezur Koridoru, Ankara’dan Bakü’ye, oradan Orta Asya’ya uzanan bir bağ gibi görünse de aslında bu hikâye, Washington ile Moskova arasında yıllardır devam eden “büyük oyunun” yeni perdesidir. 8 Ağustos 2025’te imzalanan barış çerçevesiyle birlikte ABD’nin devreye girmesi, projeyi sadece bölgesel değil, küresel bir meseleye dönüştürdü. Artık bu yol, ticari ürünlerin taşındığı yükten çok, ülkelerin taşıdığı hesaplarla ilgilidir.
Karadan kıskaca alma operasyonu
ABD, Zengezur hamlesiyle yalnızca ticari bir rota kazanmadı; Avrasya kara ticaretinin merkezinde bir kontrol noktası elde etti. Bu, Çin’in Kuşak-Yol Projesi’nin kara hatlarını kırabilecek, Rusya’nın Orta Asya
üzerindeki geleneksel hâkimiyetini zayıflatabilecek bir pozisyon. Washington’un amacı açık:
• Rusya’nın güney hattındaki ticari bağımlılıkları kırmak
• Çin’in kara ticaret ağlarını kontrol altına almak
• Avrupa ile Asya arasındaki lojistik maliyetleri müttefikler lehine optimize etmek
• Avrasya’daki enerji ve hammadde akışını denetim altında tutmak
Zengezur, bu hedefler açısından kritik bir “geçit kilidi” rolünde. ABD açısından bu koridor, yalnızca bir yol değil; geleceğin ticaret savaşlarında stratejik bir üs.
Sessiz ittifakın yeni cephesi
Moskova, ABD’nin bölgede elde edeceği bu avantajı uzun vadede kabul edecek değil. Rusya, özellikle Güney Kafkasya’daki nüfuzunun kırılmasını, kendi güvenlik kuşağının zayıflaması olarak görüyor. Bu nedenle İran’la daha yakın işbirliğine yöneliyor. İran’ın Zengezur konusundaki açıklamaları da dikkat çekici. Tahran, koridorun kendi transit hatlarını bypass etmesinden endişeli. Çünkü bu hattın açılması, İran üzerinden geçen yük trafiğinin önemli bir bölümünü kaybettirebilir. Bu yüzden İran, Moskova ile aynı çizgide, sürece mesafeli hatta zaman zaman karşı bir duruş sergiliyor. Bu “sessiz ittifak”ın sahada karşılığı, bölgesel anlaşmalara itiraz, diplomatik baskı ve alternatif lojistik rotaların öne çıkarılması şeklinde olabilir.
Sınırlar, savaşlar ve güvensizlik
Zengezur’un hayata geçirilmesi onlarca yıl ertelendi. Bunun nedeni sadece ekonomik imkânsızlıklar değildi.
• Ermenistan-Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ ve çevresindeki toprak anlaşmazlıkları
• Türkiye-Ermenistan arasındaki diplomatik kopukluk
• Bölgedeki aktörlerin birbirine güvenmemesi
Her defasında masada sözler verildi ama sahada farklı hesaplar devreye girdi. Bu durum, koridoru yalnızca fiziki değil, siyasi olarak da tıkadı.
Samimiyet testi başlıyor
Artık süreç, herkesin gerçek niyetini ortaya çıkaracak bir “samimiyet testi”ne dönüşmüş durumda.
• Ermenistan gerçekten bölgesel entegrasyona mı hazırlanıyor, yoksa zaman kazanmaya mı çalışıyor?
• Azerbaycan bu hattı yalnızca kendi çıkarları için mi kullanacak, yoksa bölgesel bir işbirliği platformuna mı dönüştürecek?
• Türkiye bu koridoru ekonomik büyüme kadar diplomatik normalleşme için de kullanabilecek mi?
Doğu Anadolu için yeni bir kapı
Koridorun açılması, sadece uluslararası dengeleri değil, yerel ekonomileri de etkileyecek. Türkiye’nin doğusundaki Iğdır, Kars ve Ardahan; lojistik, ticaret ve turizm açısından yeni bir ivme yakalayabilir. Doğru yatırım ve planlama ile bu iller, transit birer durak
değil, üretim ve ticaret üssüne dönüşebilir. Ancak bu fırsat, yalnızca Ankara’nın iradesiyle değil; bölge milletvekillerinin, yerel yönetimlerin ve iş dünyasının vizyonuyla gerçekleşebilir. Ticari ürünler değil kaderler taşınacak Zengezur Koridoru’ndan geçecek olan sadece konteynerler olmayacak; uluslararası güç dengelerinin, bölgesel ittifakların ve ekonomik geleceklerin yükü de bu yoldan taşınacak. ABD ile Rusya arasındaki bu “büyük oyun”, belki de önümüzdeki on yılın Avrasya’daki en sert satranç hamlelerini beraberinde getirecek. Ve asıl soru şu: Bu satrancın taşlarını biz mi oynayacağız, yoksa sadece izleyen piyonlar mı olacağız?
