Balıkesir'in Sındırgı ilçesinde meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki depremin ardından Türkiye geneli ve İstanbul'daki riskli yapı stoku bir kez daha gündeme geldi. Şubat 2023'te yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremlerin yol açtığı büyük yıkımın ardından riskli yapıların güçlendirilmesi ve dönüştürülmesi noktasında farkındalık artmış, 23 Nisan'daki İstanbul Silivri merkezli 6,2 büyüklüğündeki depremin ardından bu konudaki girişimler hızlanmıştı. Son yıllarda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının hayata geçirdiği kampanyaların ve düzenlemelerin etkisiyle bu kentsel dönüşüm ve güçlendirmede artış yaşansa da riskli yapı stoku hala milyonlarla ifade ediliyor. Son 22 yılda ülke genelinde 3,5 milyonu aşkın konutun dönüşümü sağlanmış olsa da hala riskli olduğu belirtilen 6 milyon civarındaki konutun varlığı bu konuya verilmesi gereken öneme işaret ediyor. Uzmanlar, ülke genelindeki riskli konutlarda oturan vatandaşları binalarını bir an önce dönüştürmeleri veya güçlendirmeleri konusunda uyarıyor.
Kritik bir ihtiyaç
Şehircilik ve Kentsel Dönüşüm Derneği Genel Başkanı Hüseyin Kılınçarslan, AA muhabirine, Türkiye'nin bir deprem ülkesi olduğunu ve çok sayıda fay hattının üzerinde konumlandığını belirterek, kentsel dönüşüm ve güçlendirmenin kritik bir ihtiyaç haline geldiğini söyledi. Kılınçarslan, "Kentsel dönüşüm yalnızca yapıların güçlendirilmesi veya yenilenmesi değil, aynı zamanda yaşam kalitesinin artırılması, çevresel sürdürülebilirliğin devamı, sanayinin depreme dirençli hale getirilmesi ve afetlere dirençli bir şehir yaratılması anlamına gelir” dedi.
İş birliği kaçınılmaz
Ülke genelinde son yıllarda kentsel dönüşüm konusundaki farkındalık artsa da henüz istenilen seviyede olmadığını dile getiren Kılınçarslan, “Deprem her seferinde ülkemizin yapı kalitesinin yeterli olmadığını ve kontrol mekanizmalarının istenilen şekilde çalışmadığını gözler önüne seriyor. 1999'daki Marmara Depremine ve 2023'teki Kahramanmaraş merkezli depremlere rağmen konut stokumuzu hala depreme karşı dirençli hale getiremedik. Eski ve dayanıksız binaların yerine depreme dayanıklı yapılar inşa edilmeli, mevcut binalar güçlendirilmeli ve yapı denetim sistemleri sıkılaştırılmalı. Kamu, özel sektör ve sivil toplumun işbirliği şart. Planlı, bilimsel verilerle ve katılımcı bir anlayışla hareket edilmeli” diye konuştu.
5 çözüm önerisi
Hüseyin Kılınçarslan, riskli konut stokunun yüksek olduğu ve fay hatlarının bulunduğu Marmara Bölgesi dönüşüm ve güçlendirmenin çok kritik bir hal aldığını belirterek, acil çözüm olarak sundukları 5 öneriye ilişkin şu ifadeleri kullandı: “Birincisi acil risk haritası. Marmara'daki tüm riskli yapılar bağımsız denetimle tespit edilmeli ve dijital veri tabanı oluşturulmalı. İkincisi hızlandırılmış izin süreçleri. Ruhsat, finansman ve proje onayları tek merkezden ve hızlı şekilde yürütülmeli. Üçüncüsü güçlendirme teşvikleri. Yıkım yerine güçlendirme projelerine devlet destekli kredi ve vergi avantajı sağlanmalı. Dördüncüsü entegre tesis yönetimi. Dönüşüm sonrası binalarda enerji verimliliği, güvenlik, geri dönüşüm ve afet yönetimi planları zorunlu hale getirilmeli. Son olarak da toplumsal afet eğitimi. Afet öncesi ve sonrası yaşam becerileri topluma yaygın şekilde öğretilmeli.”
Geç kalınmamalı!
Gayrimenkul ve İnşaat Platformu Başkanı Mustafa Ekiz de kentsel dönüşüm ve güçlendirme için vatandaşların bilinçlendirilmesinin ve teşvik edilmesinin çok önemli olduğunu belirterek, bilgilendirme çalışmalarının artırılması gerektiğini söyledi. Son yıllarda olumlu gelişmeler yaşansa da kentsel dönüşüm ve güçlendirmede bürokratik süreçlerin hala istenilen hızda işlemediğini dile getiren Ekiz, bu konunun hızlandırılmasının ve kolaylaştırılmasının kritik öneme sahip olduğunu vurguladı. Ekiz, mevcut yasal düzenlemelerin sadeleştirilmesinin, onay süreçlerinin kısaltılmasının ve tek bir merkezden koordinasyonun sağlanmasının projelerin daha hızlı ilerlemesine olanak sağlayacağını kaydederek, mali destek ve teşviklerin artırılması çağrısında bulundu. Yerel yönetimler, merkezi hükümet, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine işaret eden Ekiz, kaynakların etkin kullanımının ve projelerin koordineli şekilde yürütülmesinin sağlanması gerektiğini bildirdi. Riskli yapılarda oturanların dönüşüm ve güçlendirme için geç kalmaması gerektiğini vurgulayan Ekiz, "Bu işin şakası yok. Ülkemizin bekası için kentsel dönüşüm ve güçlendirme milli seferberlik olarak görülmeli." değerlendirmesinde bulundu.
