Akdeniz'e özgü, boyu 120 santimetreye ulaşabilen ve 50 yıl yaşayabilen pina, dünyanın en büyük iki kabuklu canlılarından biri olarak biliniyor. Ancak 2016-2019 arasında tek hücreli bir parazitin hızla yayılması sonucu Çanakkale Boğazı'ndan Cebelitarık'a kadar uzanan pina popülasyonları tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Bugün dünya üzerindeki tek sağlıklı pina popülasyonunun Marmara Denizi'nde yer aldığı benzersiz canlı, saatte yaklaşık 6 litre deniz suyunu filtre edip su kalitesini artırıyor. Böylece kıyıdan 60 metre derinliğe kadar uzanan alanlarda ekosistem sağlığı destekleniyor. Bu değerli tür yalnızca hastalıkla değil, kirlilik, kıyı dolguları, dibi tarayan balıkçılık, demirleme, turizm ve dalış baskısı gibi insan faaliyetleri nedeniyle de tehdit altında yaşamını sürdürüyor.
Yakından izleniyor
MAR-PİNA projesiyle Marmara Denizi'nin adalar dahil yaklaşık 1300 kilometre kıyı şeridindeki pina dağılım alanları belirlenerek, popülasyonun genel durumu ortaya konulup elde edilen veriler coğrafi bilgi sistemleri tabanlı haritalara dönüştürüldü. MAR-PİNA projesinin bilimsel bulguları doğrultusunda popülasyonun geleceğini korumak amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ile Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi işbirliğiyle başlatılan "PİNA-İZ" ise iki ana hedef doğrultusunda yürütülüyor. Projeyle öncelikle pina popülasyonundaki bireysel büyüme, yeni birey katılımı ve sağlık durumunun tespiti ve mevcut popülasyonun sağlık durumunun Marmara Denizi'nde izlenmesi amaçlandı. Erdek Körfezi'nde deniz çayırlarıyla kaplı ve kumlu bir habitatta toplam 200 metrekare alanda yaşayan 330 pina markalandı. Bu kapsamda pinalar, her ay büyüme durumları, larva bolluğu, yeni birey katılımı ve sağlık durumları, ölüm oranları belirlenen 8 istasyonda yakından izleniyor.
Maviş denizanası
Anadolu Ajansı (AA) ekibi, bölgedeki bilimsel inceleme sırasında proje kapsamında su altında pinaların habitatında yapılan çalışmaları yerinde takip etti. AA muhabiri ise bir ilki gerçekleştirerek, su altından yaptığı anonsla gelişmeleri aktardı. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, Doç. Dr. Uğur Karadurmuş, Erdek Dalış Kulübü Eğitmeni Osman Benli ile AA ekibi, 3'üncü izleme sonucunda ağustosta 4 olarak belirlenen bebek pina sayısının 10'a çıktığını tespit etti. Su altındaki çalışmalarda "Umut Pina" adı verilen ilk bebek pinanın tabelası yerleştirildi. Diğerlerinin tabelaları da gelecek ölçümlerde isimleri konularak eklenecek. Projenin dalışı esnasında pinaların üzerinde Marmara Denizi'nde ilk kez 2022 yılında Erdek Körfezi'nde görüldüğü bildirilen, bilimsel adı "Cotylorhiza Tuberculata" olan "maviş denizanası" da görüntülendi. Oldukça renkli ve zehirsiz olan canlı, çoğu zaman şemsiyesi altında yavru balıkların dolaşmasıyla da biliniyor.
Marmara son sığınak
Prof. Dr. Sarı, su altı çalışmaları öncesinde AA muhabirine yaptığı açıklamada, pinaların Akdeniz'e özgü iki kabuklu deniz canlısı olduğunu söyledi. Pinaların suyu filtrelediğini, buradaki çözülmüş oksijeni alıp onunla nefes aldıklarını, bir taraftan da suyun içindeki planktonla beslendiklerini ifade eden Sarı, bunların aynı zamanda deniz ekosisteminde 100'den fazla organizma için tutunma, saklanma ve üreme alanı oluşturduğunu kaydetti. İspanya kıyılarında 2016'da başlayan bir hastalık nedeniyle Akdeniz havzasındaki pinaların neredeyse tamamına yakınının 3 yıl içinde öldüğüne dikkati çeken Sarı, bu canlıların şu an sadece Marmara Denizi'nde yaşadığını vurguladı.Sarı, pinaların neslinin kritik düzeyde tehlike altında olduğuna dikkati çekerek, "Bir aşama sonrası yok olması zaten. Pinalar oraya doğru gelmiş oluyor. Pina, şu an dünyada tek canlı popülasyonunu Marmara Denizi'nde oluşturabiliyor. Marmara, pinalar için son sığınak olmuş durumda” dedi.
Doğal arıtma sistemi
Atık suların yeterince arıtılmadan denize verilmesiyle oluşan müsilaj sonrasında pinaların büyük görev üstlendiğini anlatan Sarı, “Denizi kirlettiğimiz için pina hayati önem kazanmış oluyor. Bizim temizlemeden, arıtmadan denize verdiğimiz suları pinalar alıyor, filtre ediyor. Onlar denizin doğal arıtma sistemi. Marmara'nın en önemli yardımcısı, umudu pina ama diğer taraftan bakarsak da dünyada pinanın sığınabileceği son sığınak Marmara. 'Marmara'nın umudu pina, pinanın umudu Marmara.' Bu ikisini birlikte korumamız lazım. Pinalar saatte 6 litre deniz suyu filtreliyor. Bu da bir günde yaklaşık 150 litre deniz suyu eder. 25-30 milyon insanın atığı, sanayinin ağır atığıyla pina nasıl baş etsin? Biz atığımızı arıtacağız. Onun dışında küçük kayıp, kaçaklar oluşursa pina deniz ekosistemini iyileştirmek için deniz ekosistemine yardımcı olacak” dedi. AA
