Kafkasya’da yeni gerçeklik: Ölümcül Rusya-Azerbaycan krizi (1)
Geçtiğimiz hafta Rusya ile komşusu Azerbaycan arasında bir süredir devam eden gerginlik, Soğuk Savaş’tan bu yana görülmemiş ölçüde krizin boyutu arttı. Moskova’dan gelen üst düzey açıklamalar, iki ülke arasında diplomatik krizin ötesine geçebilecek bir sürece işaret ediyor. Azerbaycan ile Rusya Federasyonu arasında 2025 yılı başından itibaren peş peşe gelen tırmanan siyasi, istihbari ve diplomatik gerilim, Haziran ayı itibarıyla açık krize dönüşmüştü. Bu sürecin arka planında, enerji rekabeti, Karabağ sonrası yeni denge, askeri pozisyon değişiklikleri ve jeopolitik eksen kaymaları yer almaktadır. Son olarak Rusya 6 ve 8 Ağustos’ta Ukrayna topraklarında Azeri devlet şirketi SOCAR’a ait iki enerji tesisinin vurulması, Bakü’den sert tepki aldı. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev saldırıları kınadı ve Ukrayna’ya askeri destek seçeneğini masaya yatırıldığını ima etti.
Bu bağlamda Rus Parlamentosu Savunma Komitesi Üyesi General Andrey Gurulyov, yayımlanan bir video mesajında Azerbaycan’a doğrudan savaş tehdidi savurdu. Gurulyov, Rusya’nın Azerbaycan’dan ithalatı kesmesinin kendi ekonomisine sınırlı, Azerbaycan’a ise ağır darbe vuracağını söyledi. Rusya’daki Azerbaycanlı girişimcilere baskı uygulanabileceğini belirten Gurulyov, Ukrayna’daki “özel askeri operasyon”un sınır tanımadan genişleyebileceğini ifade etti.
KRİZİN GÖRÜNEN YÜZÜ
1. Grozni vurulan Uçak (25 Aralık 2024):Azerbaycan Hava Yolları’na ait bir uçak, Çeçenistan başkenti Grozni üzerinde Ruslar tarafında vuruldu; kaza sonucunda 38 kişi hayatını kaybetti.
2. Yekaterinburg Baskını (27 Haziran 2025):Yekaterinburg’da Rusya Azerbaycanlılara yönelik bir operasyon gerçekleştirerek 9 kişiyi gözaltına alınırken, Ziyaddin ve Hüseyin Seferov kardeşler işkence sonucu hayatını kaybetti. Ruslar kalp krizi iddiasında bulunsa da Azerbaycan’daki otopsilere göre işkence sonucu öldükleri belirlendi.
3. Azerbaycan’ın Misillemeleri (Temmuz 2025): Rus istihbaratı için çalışan Sputnik’in Bakü ofisine operasyon düzenlendi; burada çalışanlar tutuklandı. Ayrıca Uyuşturucu kaçakçılığı ve siber dolandırıcılıkla suçlanan Rus vatandaşları gözaltına alındı.
4. Diplomatik Gerilim ve Tepkiler (Temmuz 2025):Azerbaycan, sorumluların cezalandırılmasını ve olayın etnik zemine indirgenmemesini Rusya’dan talep etti. Rusya ise olayı iç mesele olarak tanımlayarak eleştirilere kapalı bir tutum sergiledi. Karşılıklı olarak kültürel faaliyetler ve diplomatik temaslar askıya alın
5. SOCAR tesisleri vuruldu (6-8 Ağustos 2025): Rusya 6 ve 8 Ağustos’ta Ukrayna topraklarında Azeri devlet şirketi SOCAR’a ait iki enerji tesisinin vurulması
Krizin perde arkasındaki jeopolitik konular
NATO ve ABD’nin Azerbaycan’ın Hazar Denizi kıyısında deniz ve hava üssünün kurulma planı;
Azerbaycan’ın Ukrayna-Rus savaşında Ukrayna’ya araç-gereç ve lojistik destek vermesi;
ABD’nin Azerbaycan ve Ermenistan ile barıştırarak Zengizor Koridorun işletmesini 100 yıllığına Amerikalı bir şirket tarafından idare edilecek olması ve Rusların oyun dışı kalması
Amerikan şirketlerinin Azeri gazı ve Azeri petrolün fiyatlandırmasına direk müdahil olması ve Rus gazı ve Petrolüne alternatif olarak rekabet etmesi
Azeri ordusunun araç gereç donanımı ve Rus-Avrasyacı rütbelilerin yerine; silahlı kuvvetlerde Batı tandaslı subayların ağırlığının artması
Hazar Denizindeki Rus-İran deniz lojistik yolunun Amerikan ve İsrail’ın tehdidi altına girerek Rusya’nın güneyden çevrelenmesi olarak sıralayabiliriz.
Türkiye’nin Zengezor koridoru ile Orta Asya ve Pakistan ile ticaretinin ve lojistik hattının sağlanması ve Türkiye’nin Kafkasya’da artan etkinliği
RUSYA’NIN TEPKİ STRATEJİSİ ÖLÜMCÜL: Tamamen yok et!
Ruslar, gözaltında iken öldürülen Azeri Seferov kardeşlerden birinin kalp yetmezliğinden öldüğünü, diğerinin ölüm nedeninin ise belirlenmediğini açıkladı. Azerbaycan, Rusların olayla ilgili iddialarını hemen yalanladı ve kardeşlerin “aşırı acımasızlıkla işkence ve cinayete” maruz kaldığını açıkladı. New York Times göre 2 Azerbaycanlı kardeşin Rus gözetiminde ölmesinin ardından keskin bir şekilde tırmandı. Bu durum, Moskova'nın Güney Kafkasya'daki nüfuzunu daha da azalmasına neden olan diplomatik bir krize yol açtı. Huseyn ve Ziyaddin Sefarov isimli iki adam, Rusya’nın Yekaterinburg sanayi kentinde son 25 yıldır gerçekleşen bir mafya tarzı suikastla ilgili soruşturma kapsamında gözaltına alınmasının ardından öldürüldü.
Azerbaycan’ın Ukrayna savaşı için lojistik noktasında destek vermesi (Düşürülen Uçak), Kafkasya’da ABD’ askeri/şirketlerini Zengezor koridorunun işletmesi için 100 yıllık anlaşma yapması Rusların ölümcül tepkilerini beraberinde getirmektedir. Keza düşürülen uçaktaki mühendis ve teknik personellerin Ukrayna savaşında Azerbaycan adına destek verdiği daha sonra Azerbaycan ve Batı medyasında yer aldığını düşündüğümüzde Ruslara sürece destek veren çayçıyı bile öldürmek istiyor.
